آشنایی با هگل

هگل فیلسوفی بود که فلسفه را به قبل و بعد از خود تقسیم کرد. از همان ابتدا با گروه‌ هگلی‌های جوان که کارل مارکس نیز جزئی از آن بود این دوگانه را ساخت . دوگانه‌ای که تا پایان قرن بیستم و فلاسفه پست‌مدرن ادامه یافت. افرادی همچون مارکس، مارکوزه، آدورنو فلاسفه‌ای بودند که سیستم فکری‌‌شان به شدت متاثر از هگل بود، و از آن طرف حملات بی‌رحمانه‌ای از سوی فلاسفه‌ای همچون کی‌یرکگور، نیچه، پوپر و دلوز به نظام فکری هگل را داریم. هگل را حتی می‌توان به نوعی بنیان‌گذار دشوارنویسی در فلسفه دانست. آثار او که سرشار از کلمات و جملات دشوار است، فهم آثار او را با مشکل مواجهه کرده است. شاید همین دشوارنویسی از عواملی باشد که فهم هگل و دوگانگی‌های ضد و نقیض درباره او را افزایش داده است. نظام فلسفی هگل گاهی چنان دقیق به نظر می‌رسد که دریدا درباره آن می‌گوید حتی هنگامی که هگل را نقد می‌کنیم، هگلی رفتار کرده‌ایم. اما اینکه چه چیزی در اندیشه هگل باعث چنین دوگانگی بین فلاسفه شد؟ هگل را باید جز آخرین فلاسفه نظامند تاریخ دانست. اما نظام فلسفی که هگل بنا نهاد چنان قدرتمند بود که همانطور که اشاره کردیم، فلاسفه‌ای همچون دریدا که همیشه در تلاش برای عبور از فلسفه نظامند بوده‌اند نیز به قدرتمند بودن نظام فلسفی هگل اعتراف کرده‌اند. نظریه تزو آنتی‌تز هگل را، که به آن «دیالکتیک» می‌گویند، وقتی برای خودمان توضیح‌اش می‌دهیم بسیار ساده و بدیهی به نظر می‌رسد. اما وقتی وارد جزئیات اندیشه وی و نظام فلسفی‌اش می‌شویم، مسائل چندان ساده هم به نظر نمی‌رسند. دیالکتیک در فلسفه یونان به معنی گفتگو بود. گفتگویی که در آن دو نفر مخالف، رودرروی یکدیگر قرار می‌گیرند. درست مثل گفتگوهای سقراط. اما هگل این مفهوم را به شکل دیگری به کار می‌برد و به قاعده‌ای کلی برای تمام هستی تبدیل می‌کند. از نر او دیالکتیک در در تمام جهان و درون هر چیزی وجود دارد و این دیالکتیک هربار دچار دگرگونی‌ای می‌شود که خود آن دگرگونی جدید نیز دوباره درگیر دیالکتیک جدیدی می‌شود. ورود دنیای فلسفی هگل نیازمند پیش‌زمینه و مقدمه‌ است که کتاب آشنایی با هگل با تعداد صفحاتی کم به خوبی از پس آن برآمده است.