رمان «خوشه‌های خشم» نوشته‌ی جان اشتاین‌بک، شاهکاری ادبی است که در پس‌زمینه‌ی رکود بزرگ اقتصادی آمریکا در دهه‌ی 1930 روایت می‌شود. این کتاب داستان خانواده‌ی جود را دنبال می‌کند که از کشاورزان ساده‌ای در اوکلاهما هستند و به دلیل خشکسالی، فقر و فشار بانک‌ها، زمین‌هایشان را از دست می‌دهند. آن‌ها همراه با هزاران مهاجر دیگر، به امید زندگی بهتر به سوی کالیفرنیا سفر می‌کنند. اما این سفر، که با کامیونی کهنه و بار سنگین امید آغاز می‌شود، به‌سرعت به کابوسی از نابرابری، استثمار و ازهم‌گسیختگی خانوادگی بدل می‌شود.
ایده‌ی اصلی کتاب، نمایش مبارزه‌ی انسان برای بقا در برابر بی‌عدالتی‌های اجتماعی و اقتصادی است. اشتاین‌بک با زبانی شاعرانه و در عین حال خشن، تضاد میان رویاهای ساده‌ی مردم و واقعیت تلخ سرمایه‌داری را نشان می‌دهد. خانواده‌ی جود، به رهبری تام (پسر بزرگ‌تر) و ما (مادر خانواده)، نماد استقامت و همبستگی انسانی هستند. ما، با قلب بزرگ و اراده‌ی آهنینش، تلاش می‌کند خانواده را در برابر گرسنگی، تبعیض و مرگ متحد نگه دارد. اما هرچه پیش می‌روند، سختی‌ها بیشتر می‌شود: پدربزرگ و مادربزرگ در راه می‌میرند، داماد خانواده آن‌ها را ترک می‌کند و وعده‌ی کار در کالیفرنیا به اردوگاه‌های شلوغ و دستمزدهای ناچیز ختم می‌شود.
یکی از نکات برجسته‌ی کتاب، نقد صریح نظام سرمایه‌داری است. اشتاین‌بک نشان می‌دهد که چگونه زمین‌داران بزرگ و شرکت‌ها، کارگران را به ابزارهایی ارزان تبدیل کرده‌اند و سود خود را بر رنج دیگران بنا می‌کنند. بخش‌های توصیفی میان فصل‌ها، که به‌صورت جداگانه از داستان اصلی روایت می‌شوند، تصویری کلان از جامعه‌ی آن زمان ارائه می‌دهند و صدای جمعی مهاجران را به گوش خواننده می‌رسانند. این بخش‌ها، مانند آواز غمگینی از زمین و مردمش، عمق فاجعه را نشان می‌دهند. پایان‌بندی رمان، با صحنه‌ای تکان‌دهنده که رز آو شارون (دختر خانواده) شیر خود را به مردی گرسنه می‌دهد، نمادی از انسانیت و فداکاری در دل ناامیدی است.
«خوشه‌های خشم» بیشتر برای بزرگسالان و نوجوانان بالای 16 سال مناسب است که به مسائل اجتماعی، تاریخی یا عدالت علاقه‌مندند. مضامین سنگین مانند مرگ، فقر و مبارزه طبقاتی ممکن است برای خوانندگان جوان‌تر چالش‌برانگیز باشد، اما برای کسانی که به دنبال درک عمیق‌تر تاریخ و روان انسان هستند، اثری غنی و تأثیرگذار است.
کتاب‌های مشابه شامل «بینوایان» اثرسترگ ویکتور هوگو است که فقر و نابرابری را کاوش می‌کند، «سرزمین موعود» از باراک اوباما که به امید و مبارزه در جامعه‌ی مدرن می‌پردازد، و «زوربای یونانی» نوشته‌ی نیکوس کازانتزاکیس که استقامت انسانی را در برابر سختی‌ها نشان می‌دهد.
نکات مفید مطالعه ی این کتاب کدامند:
ازجنبه های برجسته ی این کتاب توجه به توصیفات طبیعت و شخصیت‌هاست که احساسات داستان را تقویت می‌کنند. خواندن آهسته و تأمل در فصل‌های میان‌داستانی، درک پیام اجتماعی کتاب را عمیق‌تر می‌کند. همچنین، داشتن اطلاعات مختصر از رکود بزرگ، زمینه‌ی تاریخی را روشن‌تر می‌کند. این رمان تاریخی-اجتماعی نه‌تنها داستانی درباره‌ی یک خانواده، بلکه آینه‌ای از روح جمعی انسان در برابر ظلم است که خواننده را به فکر وامی‌دارد.