«دفتر یادداشت» (The Notebook)، اثری غیر داستانی از ژوزه ساراماگو، نویسنده پرتغالی برنده جایزه نوبل ادبیات ۱۹۹۸، مجموعه‌ای از یادداشت‌های روزانه است که بین سپتامبر ۲۰۰۸ تا اوت ۲۰۰۹ نوشته شده‌اند. این کتاب، که در اصل به‌صورت وبلاگی منتشر شد، تأملات ساراماگو را درباره موضوعات متنوعی از سیاست و فرهنگ گرفته تا زندگی روزمره و مسائل شخصی در بر می‌گیرد. او با نثری صمیمی اما تیزبین، جهانی را که در آن زیست می‌کند، با دیدگاهی انتقادی و انسانی بررسی می‌کند. این اثر، پنجره‌ای است به ذهن نویسنده‌ای که در اواخر عمرش، با شجاعت و صداقت، به مسائل زمانه و تجربه‌های شخصی خود می‌پردازد.
ساراماگو در این یادداشت‌ها به موضوعاتی چون جهانی‌سازی، نابرابری‌های اجتماعی، و جنگ‌های مدرن می‌پردازد. او با طنزی تلخ، سیاست‌های استعماری و مصرف‌گرایی را نقد می‌کند و از تأثیر آن‌ها بر فرهنگ و هویت جوامع سخن می‌گوید. برای مثال، در یادداشتی درباره بحران اقتصادی جهانی ۲۰۰۸، او از طمع بانک‌ها و بی‌عدالتی نظام سرمایه‌داری انتقاد می‌کند. در کنار این مسائل کلان، ساراماگو لحظات شخصی‌تری را نیز به اشتراک می‌گذارد: از عشقش به همسرش، پیلار دل ریو، تا لذت خواندن یک کتاب یا تأمل در مرگ و پیری. این تضاد میان مسائل جهانی و شخصی، کتاب را به اثری چندلایه تبدیل کرده که هم جهانی و هم عمیقاً انسانی است.
ایده محوری «دفتر یادداشت»، دعوت به تأمل در مسئولیت فردی و جمعی در جهانی پرآشوب است. ساراماگو با نثری سیال و بدون رعایت سخت‌گیرانه علائم نگارشی، خواننده را به گفت‌وگویی صمیمی دعوت می‌کند. او از خوانندگان می‌خواهد که به جهان اطرافشان با چشمانی باز نگاه کنند و از پذیرش منفعلانه وضعیت موجود دست بکشند. نکته برجسته کتاب، صداقت ساراماگو در بیان تردیدها و باورهایش است که به خواننده اجازه می‌دهد تا با او همدل شود، حتی اگر با دیدگاه‌هایش موافق نباشد.
گروه سنی مناسب:
این کتاب به دلیل مضامین سیاسی، اجتماعی، و فلسفی پیچیده، برای بزرگسالان و خوانندگان بالای ۱۸ سال مناسب‌تر است. سبک نثر سنگین و تأملات عمیق ممکن است برای خوانندگان جوان‌تر چالش‌برانگیز باشد، اما برای علاقه‌مندان به ادبیات غیر داستانی و تأملات اجتماعی اثری جذاب خواهد بود.
کتاب‌های مشابه از نظر محتوا:
1. «خرده خاطرات» نوشته ژوزه ساراماگو: این اثر نیز تأملات شخصی نویسنده را با نگاهی عمیق به زندگی و جامعه درمی‌آمیزد.
2. «یادداشت‌ها » نوشته آلبر کامو: مجموعه‌ای از تأملات فلسفی و شخصی که شباهت‌هایی به سبک ساراماگو دارد.
3. «دنیای دیروز» نوشته اشتفان تسوایگ: این خودزندگینامه نیز با نگاهی تأمل‌برانگیز به مسائل اجتماعی و شخصی، حال‌وهوایی مشابه دارد.
نکات مفید مطالعه:
• خوانش با تأمل: نثر ساراماگو نیازمند توجه به جزئیات است تا عمق دیدگاه‌های او درک شود.
• آشنایی با زمینه تاریخی: شناخت مسائل جهانی در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹، مانند بحران اقتصادی، به فهم بهتر یادداشت‌ها کمک می‌کند.
• تمرکز بر لحن صمیمی: صمیمیت ساراماگو در نگارش، خواننده را به گفت‌وگویی نزدیک دعوت می‌کند؛ با این دیدگاه به متن نزدیک شوید.
«دفتر یادداشت» اثری است که با صداقت و شجاعت، خواننده را به تأمل در جهان و جایگاه خود در آن دعوت می‌کند و تصویری ماندگار از ذهن یک نویسنده بزرگ ارائه می‌دهد.