کتاب «هستی و زمان» نوشته مارتین هایدگر، فیلسوف آلمانی، که درسال ۱۹۲۷ منتشر شد، یکی ازتأثیرگذارترین آثار فلسفه قرن بیستم است. این کتاب تلاشی عمیق و پیچیده برای بازاندیشی در پرسش بنیادین «هستی چیست؟» به شمار می‌رود و به‌عنوان ستون فقرات فلسفه اگزیستانسیالیسم شناخته می‌شود. هایدگر در این اثر، با زبانی نوآورانه و گاه دشوار، به تحلیل وجود انسان و رابطه‌اش با جهان می‌پردازد و مفاهیمی را معرفی می‌کند که درک ما از زندگی و زمان را دگرگون می‌سازد.
هایدگر بحث را با معرفی مفهوم «دازاین» (Dasein) آغاز می‌کند، که به معنای «هستی-آنجا» یا وجود انسانی است. دازاین نه فقط یک موجود میان موجودات دیگر، بلکه موجودی است که از هستی خود آگاه است و درباره آن پرس‌وجو می‌کند. او معتقد است که فلسفه پیشین، به‌ویژه متافیزیک غربی، پرسش هستی را به فراموشی سپرده و به جای آن بر اشیاء و ذات‌ها تمرکز کرده است. هایدگر می‌خواهد این غفلت را جبران کند و هستی را از منظر تجربه زیسته انسان بررسی کند.
یکی از ایده‌های اصلی کتاب، مفهوم «در-جهان-بودن» است. انسان همیشه در رابطه با جهان اطرافش وجود دارد؛ او جدا از جهان نیست، بلکه در آن غوطه‌ور است و از طریق ابزارها، روابط و فعالیت‌ها با آن تعامل می‌کند. هایدگر این تعامل را به شکلی ملموس توصیف می‌کند: مثلاً وقتی از چکش استفاده می‌کنیم، به ذات چکش فکر نمی‌کنیم، بلکه آن را در عمل تجربه می‌کنیم. این دیدگاه، نگاه انتزاعی به اشیاء را کنار می‌زند و بر تجربه عملی تأکید دارد.
مفهوم «مراقبت» (Sorge) نیز از نکات برجسته کتاب است. هایدگر می‌گوید زندگی انسان با مراقبت تعریف می‌شود؛ ما به خود، دیگران و آینده‌مان اهمیت می‌دهیم. این مراقبت با زمان گره خورده است، زیرا دازاین موجودی است که در گذشته ریشه دارد، در حال زندگی می‌کند و به سوی آینده (و مرگ) پیش می‌رود. مرگ در اینجا نقشی کلیدی دارد؛ هایدگر آن را نه پایان، بلکه افقی می‌داند که به زندگی معنا می‌بخشد. آگاهی از مرگ، انسان را از زندگی روزمره بی‌هدف (که او آن را «وجود نامعتبر» می‌نامد) به سوی «وجود معتبر» سوق می‌دهد، جایی که فرد مسئولیت انتخاب‌هایش را می‌پذیرد.
کتاب به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: بخش اول به تحلیل دازاین و ساختارهای وجودی آن (مانند پرتاب‌شدگی، طرح‌ریزی و فهم) می‌پردازد و بخش دوم به رابطه هستی و زمان اختصاص دارد. هایدگر زمان را نه خطی مستقیم، بلکه تجربه‌ای می‌داند که از درون زندگی انسان شکل می‌گیرد.
این کتاب بیشتر برای افراد بالای ۲۵ سال مناسب است، به‌ویژه دانشجویان فلسفه، پژوهشگران و کسانی که به تأملات عمیق درباره وجود علاقه دارند. مفاهیم پیچیده و زبان دشوار آن ممکن است برای خوانندگان جوان‌تر یا بدون پیش‌زمینه فلسفی چالش‌برانگیز باشد.
کتاب‌های مشابه از نظر محتوا:
1.«تهوع» اثر ژان‌پل سارتر: کاوشی در اگزیستانسیالیسم و تجربه هستی.
2.«افسانه سیزیف» اثر آلبر کامو: تأملی بر پوچی و معنای زندگی.
3.«پدیدارشناسی روح» اثر گئورگ ویلهلم فریدریش هگل: بررسی تکامل آگاهی و هستی.
نکات مفید مطالعه:
مطالعه «هستی و زمان» به خواننده کمک می‌کند تا به عمق وجود خود و رابطه‌اش با جهان پی ببرد. این کتاب ذهن را به چالش می‌کشد، دیدگاه‌های روزمره را زیر سؤال می‌برد و فرد را به پذیرش مسئولیت زندگی و آگاهی از مرگ ترغیب می‌کند. همچنین، دریچه‌ای به فلسفه اگزیستانسیال و تأمل در زمان می‌گشاید.