کتاب «کوری» نوشته‌ی ژوزه ساراماگو، رمانی است که مانند مه‌ای سفید و خفقان‌آور، خواننده را به جهانی فرو می‌برد که در آن انسانیت در برابر تاریکی ناشناخته‌ای آزمایش می‌شود. این اثر، که در سال ۱۹۹۵ منتشر شد و ساراماگو را به جایزه‌ی نوبل ادبیات رساند، داستانی تکان‌دهنده و تمثیلی است که با زبانی یک‌نفس و بی‌وقفه، ما را به قلب یک فاجعه‌ی عجیب می‌کشاند: اپیدمی کوری ناگهانی که نه سیاهی، بلکه سفیدی مطلق را به چشمان آدمیان می‌آورد. ساراماگو با این رمان، نقابی از صورت تمدن برمی‌دارد و نشان می‌دهد که وقتی پرده‌ی نظم فرو می‌افتد، چه هیولاهایی از درون ما سر برمی‌آرند.
داستان در شهری بی‌نام آغاز می‌شود، جایی که یک راننده در ترافیک ناگهان کور می‌شود؛ نه با تاریکی، بلکه با دریایی از نور سفید. این کوری مسری است و به سرعت چون طاعونی مدرن، همه را درگیر می‌کند. تنها یک نفر، زنی که بعدها «همسر دکتر» نامیده می‌شود، بینایی‌اش را حفظ می‌کند و شاهد فروپاشی جامعه می‌شود. دولت، در وحشت از این بلای ناشناخته، کورها را در آسایشگاهی متروکه قرنطینه می‌کند؛ جایی که دیوارهایش به‌جای درمان، قفسی برای حیوانیت انسان می‌شود. غذا کمیاب است، سربازان از دور شلیک می‌کنند، و کورها، که دیگر نام ندارند و فقط شماره‌اند، به جان هم می‌افتند. گروهی از اوباش، با سلاحی که تصادفاً یافته‌اند، قدرت را به دست می‌گیرند و غذا را در ازای خشونت و تحقیر گروگان می‌گیرند.
همسر دکتر، که بینایی‌اش را پنهان کرده، تنها نور امید در این تاریکی سفید است. او با شجاعتی خاموش، از شوهرش و گروه کوچکی از کورها مراقبت می‌کند و وقتی اوباش زیاده‌روی می‌کنند، با ضربه‌ای مرگبار، تعادل را به این جهنم بازمی‌گرداند. ساراماگو اینجا نشان می‌دهد که کوری واقعی، نه در چشم‌ها، بلکه در قلب‌هاست. وقتی قرنطینه فرومی‌پاشد و کورها به شهر بازمی‌گردند، جهانی را می‌بینند که دیگر نظمی ندارد: خیابان‌ها پر از زباله، سگ‌ها از اجساد می‌خورند، و انسان‌ها چون اشباح سرگردان‌اند. اما در پایان، وقتی بینایی به‌طور ناگهانی بازمی‌گردد، پرسش باقی می‌ماند: آیا این کوری، مجازاتی بود یا فرصتی برای دیدن دوباره‌ی خودمان؟
ایده‌ی اصلی کتاب، کاوش در شکنندگی تمدن و طبیعت انسان است. ساراماگو با طنزی تلخ و نثری که مانند جریانی بی‌توقف ذهن را می‌رباید، نشان می‌دهد که وقتی ابزارهای ظاهری زندگی – مثل قانون و اخلاق – از دست بروند، انسان به غریزه‌های خامش بازمی‌گردد. همسر دکتر، تنها بینا، نمادی از وجدان و مقاومت است که در دل سیاهی، نور را نگه می‌دارد. پایان رمان، با بازگشت بینایی، نه شادی صرف، بلکه تأملی عمیق به همراه دارد.
این کتاب برای افراد بالای ۲۰ سال مناسب است، زیرا تم‌های فلسفی و تصاویر تکان‌دهنده‌اش نیازمند بلوغ فکری است. از کتاب‌های مشابه می‌توان به «طاعون» از آلبر کامو، «جاده» نوشته‌ی کورمک مک‌کارتی، و «۱۹۸۴» اثر جورج اورول اشاره کرد.
مطالعه‌ی «کوری» چه فایده ای دارد؟
«کوری» مانند خیره شدن به آینه‌ای است که نقص‌هایمان را بی‌رحمانه نشان می‌دهد. این کتاب شما را وادار می‌کند به انسانیت، مسئولیت و شکنندگی‌تان بیندیشید. با روایتی که هم وحشت‌آور است و هم بیدارکننده، درس می‌دهد که دیدن، تنها با چشم نیست، بلکه با درک و همدلی است.