رمان «گدا» نوشته نجیب محفوظ، نویسنده مصری و برنده جایزه نوبل ادبیات در سال ۱۹۸۸، در سال ۱۹۶۵ منتشر شد و داستانی اگزیستانسیالیستی درباره بحران هویت و معنای زندگی است. داستان در قاهره پس از انقلاب ۱۹۵۲ مصر و در دوران جمال عبدالناصر روایت می‌شود. شخصیت اصلی، عمر حمزاوی، وکیلی موفق، ثروتمند و محترم در دهه چهل زندگی‌اش است که با بحرانی روانی و وجودی مواجه می‌شود. عمر در جوانی شاعری آرمان‌گرا و طرفدار سوسیالیسم بود، اما برای دستیابی به زندگی مرفه، آرمان‌هایش را کنار گذاشت و به حرفه وکالت روی آورد. حالا در میانسالی، احساس پوچی و بی‌معنایی او را از کار، خانواده و دوستانش دور می‌کند. او از همسرش زینب، که زمانی به نام کاملیا فواد، دختری مسیحی، به خاطر عشق به او به اسلام گرویده بود، فاصله گرفته و در جست‌وجوی معنایی برای زندگی، به روابط عاشقانه سطحی، الکل و لذت‌جویی‌های زودگذر پناه می‌برد. داستان با لحنی تلخ و تأمل‌برانگیز، سفر درونی عمر را برای یافتن معنا به تصویر می‌کشد، اما او در نهایت در دام پوچی و انحطاط اخلاقی گرفتار می‌شود. محفوظ با استفاده از گفت‌وگوهای فلسفی و توصیفات دقیق، زندگی روشنفکران جهان سوم را که بین آرمان‌های جوانی و واقعیت‌های زندگی مدرن گرفتار شده‌اند، به نقد می‌کشد. پایان داستان باز است و خواننده را با پرسش‌هایی درباره امکان رهایی از این بحران وجودی تنها می‌گذارد.
ایده‌های اساسی و نکات مهم:
«گدا» کاوشی عمیق در پوچی و بحران وجودی روشنفکران جهان سوم است. محفوظ نشان می‌دهد چگونه آرمان‌های جوانی در برابر فشارهای زندگی روزمره و ارزش‌های بورژوازی رنگ می‌بازند و به ناامیدی و انحطاط منجر می‌شوند. موضوعات کلیدی شامل ازخودبیگانگی، جست‌وجوی معنا، و تعارض بین آرمان و واقعیت است. رمان با نگاهی اگزیستانسیالیستی، به تأثیرات اجتماعی و سیاسی مصر پس از انقلاب ۱۹۵۲ می‌پردازد، اما به جای تمرکز مستقیم بر سیاست، به بزرگ‌ترین مسئله انسانی، یعنی معنای زندگی، توجه دارد. سبک روایی محفوظ، با توصیفات روان‌شناختی عمیق و دیالوگ‌های فلسفی، خواننده را به تأمل در سرنوشت شخصیت‌ها و شباهت‌های آن با زندگی واقعی وا می‌دارد. این اثر همچنین نقدی بر ازدست‌رفتن اصالت در برابر مادی‌گرایی و مصرف‌گرایی است.
مخاطبان سنی:
این کتاب برای بزرگسالان بالای ۱۸ سال که به ادبیات اگزیستانسیالیستی، روان‌شناختی و داستان‌هایی با مضامین اجتماعی و فلسفی علاقه‌مندند، مناسب است. محتوای سنگین و تأمل‌برانگیز آن برای خوانندگان بالغی که از تحلیل‌های عمیق لذت می‌برند، جذاب خواهد بود.
کتاب‌های مشابه:
۱. «سقوط» اثر آلبر کامو: رمانی اگزیستانسیالیستی درباره بحران هویت و پوچی.
۲. «بیگانه» اثر آلبر کامو: داستانی درباره ازخودبیگانگی و معنای زندگی.
۳. «حکایت‌های محله ما» اثر نجیب محفوظ: رمانی سمبولیک درباره جامعه مصر و مسائل انسانی.
نکات مفید مطالعه:
۱. توجه به زمینه اگزیستانسیالیستی: به پرسش‌های فلسفی عمر درباره معنای زندگی دقت کنید تا عمق داستان را درک کنید.
۲. تحلیل شخصیت‌ها: روابط عمر با زینب، عثمان و مصطفی را بررسی کنید تا نقد محفوظ بر روشنفکران را بفهمید.
۳. درک زمینه تاریخی: مطالعه درباره مصر پس از انقلاب ۱۹۵۲ به فهم بهتر فضای داستان کمک می‌کند.