«بینوایان»، شاهکاری سترگ از ویکتورهوگو، رمانی عمیق و پراحساس است که در فرانسه قرن نوزدهم و در بستری از فقر، بی‌عدالتی و تلاش برای رستگاری روایت می‌شود. داستان با ژان والژان، مردی ساده و فقیر، آغاز می‌شود که به دلیل دزدیدن یک قرص نان برای سیر کردن خانواده‌اش، به پنج سال زندان محکوم می‌شود. اما سخت‌گیری‌های نظام قضایی این مجازات را به نوزده سال افزایش می‌دهد. پس از آزادی، ژان که از جامعه طرد شده و سرشار از خشم است، با مهربانی غیرمنتظره یک اسقف روبه‌رو می‌شود. این دیدار زندگی او را دگرگون می‌کند و او تصمیم می‌گیرد انسانی نو شود. ژان با هویتی جعلی به نام مادلن، به مردی نیکوکار و موفق تبدیل می‌شود و حتی شهردار یک شهر کوچک می‌گردد.
در این میان، داستان با زندگی فانتین، زنی جوان و بی‌پناه، گره می‌خورد. فانتین که از معشوقش جدا شده و با دختری به نام کوزت تنها مانده، برای تأمین مخارج زندگی به فقر و فلاکت کشیده می‌شود. او کوزت را به خانواده تناردیه، زوجی حریص و بی‌رحم، می‌سپارد و خود در نهایت در اثر بیماری و نداری جان می‌سپارد. ژان والژان که شاهد رنج فانتین است، قول می‌دهد از کوزت مراقبت کند. او کوزت را از چنگ تناردیه‌ها نجات می‌دهد و مانند پدری مهربان از او نگهداری می‌کند. اما گذشته ژان همچنان او را تعقیب می‌کند؛ ژاور، بازرسی وظیفه‌شناس و سرسخت، مصمم است ژان را به جرم نقض قوانین دستگیر کند. این تعقیب و گریز، بخش مهمی از داستان را شکل می‌دهد و تقابل میان قانون و انسانیت را به تصویر می‌کشد.
داستان در بحبوحه انقلاب‌های مردمی فرانسه پیش می‌رود. ماریوس، جوانی آرمان‌گرا، وارد زندگی کوزت می‌شود و عشقی پاک میان آن‌ها شکل می‌گیرد. ژان که نمی‌خواهد کوزت را از دست بدهد، در ابتدا با این عشق مخالفت می‌کند، اما سرانجام فداکاری او را به اوج می‌رساند: در جریان قیام پاریس، ماریوس را از مرگ نجات می‌دهد و حتی به ژاور، دشمن قدیمی‌اش، رحم می‌کند. ژاور که نمی‌تواند این بخشش را درک کند، خود را می‌کشد. در پایان، ژان والژان پس از عمری پر از مبارزه و فداکاری، در حالی که کوزت و ماریوس در کنارش هستند، با آرامش از دنیا می‌رود.
این کتاب بیشتر برای بزرگسالان و نوجوانان بالای 20 سال مناسب است، زیرا مضامین پیچیده اجتماعی، فلسفی و احساسی آن نیازمند بلوغ فکری است. «بینوایان» نه‌تنها داستانی درباره رنج و رستگاری است، بلکه نگاهی انتقادی به بی‌عدالتی، فقر و قدرت عشق و بخشش دارد.
کتاب‌های مشابه از نظر محتوا:
1.«کنت مونت کریستو» اثر الکساندر دوما: روایتی از انتقام، تحول و عدالت در بستری پرماجرا.
2.«دیوید کاپرفیلد» اثر چارلز دیکنز: داستانی از رشد شخصیتی و مبارزه با سختی‌های زندگی.
3.«صد سال تنهایی» اثر گابریل گارسیا مارکز: ترکیبی از رنج، عشق و سرنوشت در بستری تاریخی.
نکات مفید مطالعه «بینوایان»:
مطالعه این کتاب به درک عمیق‌تر تاریخ اجتماعی فرانسه و مسائل انسانی مانند فقر و تبعیض کمک می‌کند. شخصیت‌پردازی ژان والژان درس‌هایی از امید، تغییر و فداکاری می‌آموزد. همچنین، خواننده را به تأمل در معنای واقعی عدالت و ارزش بخشش در برابر انتقام دعوت می‌کند.